CumhurbaÅŸkanlÄ°Ä�Ä° Savunma Sanayii BaÅŸkanÄ° Prof. Dr. Ä°smail Demir, Ekonomi Muhabirleri DerneÄ�i (EMD) Yönetim Kurulu üyeleriyle bir araya geldi. Ä°smail Demir, görüÅŸmede ABD ile yaÅŸanan F-35 meselesinden savunma sanayiindeki geliÅŸmelere kadar önemli baÅŸlÄ°klarda sorularÄ° cevapladÄ°.

“F-35 programÄ°ndan hiçbir ülke tek taraflÄ° çÄ°kartÄ°lamaz demiÅŸtik, ABD’nin son mektubu bizi haklÄ° çÄ°kardÄ°” diyen Demir, ÅŸunlarÄ° söyledi:

– F-35 programÄ°ndan çÄ°kartÄ°lma ve F-35'lerimizin bir kÄ°smÄ°nÄ°n verilmemesi konularÄ°nÄ°n bir hukuki zemini var, mutabakat zaptÄ°na dayalÄ° bir ortaklÄ°k var. Biz bu imzalanan metin çerçevesinde herhangi bir ortaÄ�Ä°n ana ülke olsa bile diÄ�er bir ortaÄ�Ä° çÄ°karttÄ°m demekle çÄ°kartamayacaÄ�Ä°nÄ° söyledik. Çünkü bu metne göre herhangi bir ortaÄ�Ä°n buradan çÄ°kartÄ°lmasÄ° ancak bütün ortaklarÄ°n oybirliÄ�iyle olur veya kendisi çekilir.

BÄ°R NEVÄ° Ä°TÄ°RAF ETMÄ°ÅŸ OLDULAR

– Bunun hiçbirisi gerçekleÅŸmediÄ�i halde ‘Türkiye'yi çÄ°karttÄ°m' açÄ°klamalarÄ°nÄ°n bir hukuki zemini yoktur. Geçen ay yazÄ°lan bir mektupta da ABD'liler bunu bir nevi itiraf etmiÅŸ oldular, çünkü söylediklerine göre bu mutabakat zaptÄ° çerçevesinden kendileri çekildiklerini, ayrÄ° bir mutabakat zaptÄ° ile iÅŸe devam edeceklerini bildiriyorlar. Bu ne demek? Biz bu kurduÄ�umuz tablodan birisini çÄ°kartamayacaÄ�Ä°mÄ°zÄ° anladÄ°m, onun için biz bu masadan kalkalÄ°m, diÄ�er iÅŸimize gelenleri de alalÄ°m, ama diÄ�er metin askÄ°da kalsÄ°n.

– Yani hukuki olarak hükümsüz olamasa da pratik olarak hükümsüz kalsÄ°n anlamÄ°nda bir adÄ°ma gidildi. Ama diÄ�er yandan da bu konuyla ilgili temaslarÄ°mÄ°zÄ° ve diyaloglarÄ°mÄ°zÄ° sürdürelim iradesi var. ÅŸimdiye kadar konuyla ilgili sadece biz yaptÄ°k oldu deyip basÄ°na verdikleri demeçlerle bu iÅŸi yürütürken, görüÅŸme taleplerimizle ilgili bir suskunluk varken, böylece bir görüÅŸme zinciri açÄ°lmÄ°ÅŸ olacak. Neticesinde de bu ortaklÄ°k çerçevesinde, uçaklarÄ°mÄ°zla ilgili oluÅŸan haklarÄ°mÄ°zÄ°n zayi olmamasÄ°, hukuk temelli bir yaklaÅŸÄ°mla müttefiklik ruhuna da aykÄ°rÄ° olmayacak ÅŸekilde bir çözüm bulunmasÄ°yla ilgili diyalog süreci baÅŸlayacak.

– AnlaÅŸma çerçevesinde bir anlaÅŸmazlÄ°k olmasÄ° durumunda öncelikle taraflarÄ°n kendi aralarÄ°nda bunu çözümlemesi gibi bir cümle var. Onun dÄ°ÅŸÄ°nda da baÅŸka bir cümle yok. Onun için de ÅŸimdiye kadar taraflarÄ°n kendi aralarÄ°nda konuÅŸmasÄ°yla ilgili de bir zemin oluÅŸturulmamÄ°ÅŸtÄ°, ÅŸimdi bu zemin en azÄ°ndan açÄ°lmÄ°ÅŸ oldu. Umulur ki yani hakkaniyet ölçülerinde bir taraf belirli bir katkÄ° yapmÄ°ÅŸ, o katkÄ°nÄ°n karÅŸÄ°lÄ°Ä�Ä°nda oluÅŸturulmasÄ° gereken deÄ�erler var, bunu oluÅŸturmaya baÅŸlamÄ°ÅŸken bu yarÄ°da kesilmiÅŸ.

KONUÅŸMAZSAN, HÄ°Ç BÄ°R ÅŸEYÄ° ÇÖZEMESSÄ°N

– Bunun müzakeresi yapÄ°lÄ°r, bu deÄ�erden ne kadar istifade edildi, çünkü bu miktarÄ°n bir kÄ°smÄ° ortak olmak için verilen, bir kÄ°smÄ° uçaklara bedel olarak verilen, bu ikisi kendi içinde ayrÄ° zeminlerde tartÄ°ÅŸÄ°labilir. Ama sürece baÅŸladÄ°ktan sonra bunun neticesi görülecek. Beklentimiz o ki, yine iÅŸte müttefiklik ruhu, ittifak ruhu içinde birbirleriyle iliÅŸkileri olmuÅŸ ve olacak iki müttefikin belirli bir adil ölçüde bu meseleyi çözümlemeleri beklenir. KonuÅŸmazsan hiçbir ÅŸeyi çözemezsin, bir yandan konuÅŸmamÄ°z baÅŸlamÄ°ÅŸ oldu.

ORTAK ÜRETÄ°CÄ° OLARAK KATILMIÅŸTI AMA…

ABD Savunma BakanlÄ°Ä�Ä°nÄ°n (Pentagon), Türkiye’nin F-35 programÄ°ndan resmi olarak çÄ°karÄ°ldÄ°Ä�Ä°na iliÅŸkin Ankara’ya geçtiÄ�imiz ay bildirimde bulunmuÅŸtu.

Türkiye F-35 programÄ°na, Ortak Mutabakat ZabtÄ° ile ortak üretici olarak katÄ°lmÄ°ÅŸtÄ°. ProgramÄ°n katÄ°lÄ°mcÄ°larÄ° Türkiye’nin yanÄ° sÄ°ra ABD, Ä°ngiltere, Ä°talya, Hollanda, Avustralya, Danimarka, Kanada ve Norveç’ten oluÅŸuyordu.

2006’da katÄ°lÄ°mcÄ°larÄ°n imzasÄ°na açÄ°lan ve Türkiye’nin 26 Ocak 2007’de imzaladÄ°Ä�Ä° Ortak Mutabakat ZabtÄ° feshedilmiÅŸ ve yeni mutabakat metnine Türkiye’ye dahil edilmemiÅŸti.

Türkiye ilk etapta 100 adet F-35A uçaÄ�Ä° almayÄ° taahhüt etmiÅŸti.

2018’de 4 F-35 uçaÄ�Ä°nÄ°n mülkiyeti Türkiye’ye verilmiÅŸ ancak uçaklar ABD’de, Türk pilotlarÄ°n da katÄ°ldÄ°Ä�Ä° eÄ�itim programlarÄ°na tabi tutulmuÅŸtu. Daha sonra ise 2 F-35 uçaÄ�Ä°nÄ°n daha mülkiyeti verilmiÅŸti.

YENÄ° TEDARÄ°KÇÄ°LER BULDU

Ancak Türkiye ile ABD arasÄ°nda Rusya’da satÄ°n alÄ°nan S-400 hava savunma sistemleri nedeniyle yaÅŸanan krizle bu 6 uçak Türkiye’ye transfer edilmemiÅŸ ve ABD’nin 2020 Savunma Bütçesi kapsamÄ°nda bunlarÄ°n ABD Hava Kuvvetleri için alÄ°nmasÄ° kararlaÅŸtÄ°rÄ°lmÄ°ÅŸtÄ°.

Türkiye ayrÄ°ca uçak için 1005 parça üretiyordu. Türk firmalarÄ°nÄ°n da bu üretime katÄ°lÄ°mÄ° büyük oranda askÄ°ya alÄ°nmÄ°ÅŸtÄ°. ABD’nin AralÄ°k 2020 itibarÄ°yla da 1005 parçanÄ°n tamamÄ° için yeni tedarikçiler buldu.